Ως ενήλικες έχουμε την τάση να πιστεύουμε ότι τα παιδιά ζουν σ’ έναν κόσμο ανέμελο, απαλλαγμένο από άγχος. Στην πραγματικότητα συμβαίνει συχνά το αντίθετο. Ακόμη και τα πολύ μικρά παιδιά αισθάνονται συχνά άγχος και ανησυχούν για πολλούς λόγους, άλλα σε μικρότερο κι άλλα σε μεγαλύτερο βαθμό κι ένταση.
Το άγχος ορίζεται ως ένα έντονο δυσάρεστο συναίσθημα που αφορά ένα αόριστο κίνδυνο που επίκειται, μια απειλή. Αποτελεί μία κοινή αντίδραση που παρατηρείται στην μεγαλύτερη πλειοψηφία των ανθρώπων, όταν βρεθούν αντιμέτωποι σε ήπια ή έντονα στρεσογόνα γεγονότα.
Το άγχος στα παιδιά μπορεί να πυροδοτηθεί ακόμη και από φαινομενικά για εμάς μικρές αιτίες όπως μία αλλαγή στη ρουτίνα τους ή από μία «χαζή» φοβία. Μπορεί όμως να προέρχεται και από σοβαρά γεγονότα όπως έναν αποχωρισμό, μία αναστάτωση στο οικογενειακό τους περιβάλλον, ένα διαζύγιο ή μια απώλεια αγαπημένου προσώπου…
Ποια είναι τα συμπτώματα
Τα παιδιά μπορούν να βιώσουν ταχυπαλμία, εφίδρωση, μυϊκούς πόνους, ναυτία, πόνο στο στομάχι, νευρικότητα, απώλεια ύπνου ή όρεξης… Λίγο- πολύ δηλαδή ότι βιώνουμε και οι ενήλικες σε περιόδους έντονου στρες.
H φυσιολογική ανησυχία που μπορεί να αισθάνεται ένα παιδί βέβαια δεν είναι απαραίτητα πάντα κακή. Όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, η ανησυχία μπορεί να μας βοηθήσει να αποτρέψουμε ένα κίνδυνο. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν η ανησυχία μας είναι εκτός ελέγχου και τελικά μας οδηγεί σε λανθασμένες αποφάσεις και στάση ζωής. Τότε η φυσιολογική ανησυχία γίνεται παθολογική και μπορεί να οδηγήσει και σε σοβαρή αγχώδη διαταραχή.
Ποιες είναι οι πιο κοινές αιτίες
Το άγχος του αποχωρισμού, είτε από τους γονείς είτε από τους ανθρώπους που είναι πολύ κοντά τους όπως για παράδειγμα μία νταντά, μία οικιακή βοηθός. Σε αυτή την περίπτωση, τα παιδιά μπορεί να αρνούνται να φύγουν από το σπίτι φοβούμενα ότι μπορεί να συμβεί κάτι κακό σε αυτούς τους ανθρώπους, όσο θα λείπουν.
Κοινωνικό άγχος: αισθάνονται άβολα στις κοινωνικές συναναστροφές. Ότι δεν θα γίνουν αποδεκτά από το περιβάλλον, ότι μπορεί να τα κοροϊδέψουν και να τα υποτιμήσουν.
Έντονες Φοβίες για καταστάσεις/πράγματα/συνήθειες όπως οι κεραυνοί, τα έντομα, το αίμα, το σκοτάδι…
Τι κάνει κάποια παιδιά πιο ευάλωτα σε καταστάσεις άγχους
Η ανησυχία και το άγχος μπορούν να έχουν βαθιές ρίζες σε γονιδιακούς παράγοντες, αλλά και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες όταν το περιβάλλον που μεγαλώνουν, το οποίο για κάποιους λόγους δεν μπορεί να τους δημιουργήσει την ασφάλεια που χρειάζονται.
Πως αντιμετωπίζεται
Μία περιστασιακή ανησυχία σε ένα παιδί μπορεί να είναι τελείως φυσιολογική και να ξεπεραστεί εύκολα. Μιλήστε με τον παιδίατρο σας αν δείτε όμως κάποια συμπεριφορά που σας ανησυχεί.
Ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης που βρίσκεται το παιδί και το είδος και την ένταση της ανησυχίας που βιώνει, μπορεί να πρέπει να δουλέψετε τόσο εσείς όσο και το παιδί σας με ειδικούς που μπορούν να σας καθοδηγήσουν.
Αν τα συμπτώματα δεν είναι τόσο σοβαρά ώστε να χρειαστεί καθοδήγηση από ειδικούς, υπάρχουν κάποιες πρακτικές που μπορούν να βοηθήσουν.
Κάντε το αίτιο του άγχους συγκεκριμένο: βάλτε το παιδί να του δώσει ένα όνομα, ή να το ζωγραφίσει. Βοηθήστε το να περιγράψει τι ακριβώς αισθάνεται όταν το «πιάνει». Με αυτό τον τρόπο το κάνετε συγκεκριμένο, εξωγενές κι ίσως πιο αντιμετωπίσιμο.
Προβλέψτε τις καταστάσεις που μπορούμε να προκαλέσουν στο παιδί σας άγχος και κάντε την προετοιμασία σας. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας έχει κοινωνικό άγχος και ετοιμάζεται να πάει σε ένα summer camp, μιλήστε με τους ανθρώπους που θα είναι μαζί του, στο πως μπορούν να το βοηθήσουν να προσαρμοστεί καλύτερα.
Γίνετε role model: τα παιδιά απορροφούν όλη τη δική σας ανησυχία και άγχος και σας αντιγράφουν. Δουλέψτε με τον εαυτό σας και δείξτε τους στην πράξη ότι είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν τα άγχη και οι ανησυχίες.
«Χτίστε» τον κόσμο τους. Eίναι ένας κόσμος ασφαλής που μπορούν να είναι καλά μέσα σε αυτόν ή είναι ένας κόσμος επικίνδυνος και πρέπει συνέχεια να είναι σε ετοιμότητα για να μπορούν να τον αντιμετωπίσουν;
Αποσυμπιέστε το άγχος τους: το να βοηθάτε τα παιδιά να αποφύγουν μία στρεσογόνο κατάσταση είναι προσωρινή λύση. Επίσης μία λογική συζήτηση δεν θα εξαφανίσει μαγικά το πρόβλημα. Χρειάζεται χρόνος και πολύ δουλειά για να μπορέσει να εξαφανιστεί αυτό που τα στρεσάρει. Υπάρχουν κάποιες πρακτικές που βοηθάνε στιγμιαία. Κάποια παιδιά αισθάνονται καλύτερα ρίχνοντας νερό στο πρόσωπο τους ή κάνοντας κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα ή τραβήξτε την προσοχή τους σε κάτι θετικό.
Η σταδιακή έκθεση του παιδιού σε αυτό που το στρεσάρει, μακροπρόθεσμα έχει αποτέλεσμα γιατί σιγά- σιγά μαθαίνει να το διαχειρίζεται. Αν για παράδειγμα το παιδί σας αγχώνεται να μιλάει μπροστά σε ανθρώπους που δεν ξέρει, αφήστε το να παραγγέλνει στο εστιατόριο που πάτε. Στην αρχή μπορεί να ψιθυρίζει αλλά στη συνέχεια θα βρει το θάρρος να ζητήσει κανονικά αυτό που χρειάζεται.
Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις παιδιών που απαιτούν πιο εξειδικευμένη βοήθεια. Ο γονιός ίσως να έχει εξουθενωθεί και να θυμώνει που το παιδί δεν τολμά να κάνει απλά καθημερινά πράγματα, εμποδίζοντας πολλές φορές και τη λειτουργία ολόκληρης της οικογένειας. Αυτός ο θυμός μπορεί μεν να είναι κατανοητός, δεν βοηθά, όμως, σε καμία περίπτωση ένα παιδί που ήδη αισθάνεται μεγάλο φόβο και άγχος.
Το θέμα του άγχους στα παιδιά είναι αρκετά περίπλοκο κι όλες οι περιπτώσεις δεν είναι ίδιες. Για το λόγο αυτό το KidsHub οργανώνει Διαδραστικό Webinar Ψυχολογίας για γονείς που θα συντονίσει η Ελένη Σολταρίδου – Ψυχολόγος & Υποψήφια Διδάκτωρ Ιατρικής.
