Μίκης Θεοδωράκης και Μάνος Χατζιδάκις: Τόσο ίδιοι αλλά και τόσο διαφορετικοί

Μίκης Θεοδωράκης και Μάνος Χατζιδάκις. Δύο κορυφαίες προσωπικότητες που σφράγισαν με το έργο τους, τη μουσική ιστορία της πατρίδας μας, τον εικοστό αιώνα. Δύο παράλληλοι βίοι μεγαλειώδους καλλιτεχνικού έργου, με απήχηση σε διεθνή κλίμακα, που όμως καλλιτεχνικά συναντήθηκαν μόνο τρεις φορές, εξαιρουμένης της τραγουδιστικής συμμετοχής του Μίκη στα “Παράλογα” των Χατζηδάκι – Γκάτσου το 1976. Δύο στενοί φίλοι που συνήθιζαν να διαφωνούν, να συγκρούονται αλλά παράλληλα να παραμένουν αγαπημένοι στο διάβα της ζωής τους. Είχαν τόσα πολλά κοινά μεταξύ τους αλλά και αγεφύρωτες διαφορές όσον αφορά τη φιλοσοφία και τη στάση ζωής που ακολουθούσαν. Και οι δύο έχουν δηλώσει πως ο ένας συμπλήρωνε τον άλλο στην καλλιτεχνική και όχι μόνο υπόσταση του. Δύο χαρακτήρες τόσο ίδιοι αλλά και τόσο διαφορετικοί.

Ο Γιαννης Ζαπάντης σχολιάζει την επικαιρότητα για το KidsHub

Γράφει ο Γιάννης Γερ. Ζαπάντης

Η πρώτη συνεργασία τους ήταν στην αφετηρία της καριέρα τους, την εποχή της δημιουργικής τους προσπάθειας να διαμορφώσουν καλλιτεχνική έκφραση. Η δεύτερη ήταν το καλοκαίρι του 1963 όταν αποφάσισαν να συνενώσουν τις δυνάμεις τους για μία μουσική παράσταση που έβαζε τέλος στην περίοδο εντάσεων και καλλιτεχνικού ανταγωνισμού που είχε προηγηθεί. Η τρίτη και τελευταία σε δισκογραφική κυκλοφορία, μερικά χρόνια αργότερα το 1970.

Λίγοι γνωρίζουν πως ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε πρώτος ποίημα του Μάνου Χατζηδάκι εν έτει 1947. Πρόκειται για το παιδικό τραγούδι “Καληνύχτα”, οι στίχου του οποίου αποτελούσαν μέρος της ποιητικής συλλογής που εξέδιδε ο ΕΠΟΝίτης Μάνος Χατζιδάκις κατά τα χρόνια της αντίστασης, στο περιοδικό της οργάνωσης  “Νέα Γενιά”.

Το ποίημα του Μάνου είχε δημοσιευθεί μαζί με άλλα το 1945, όταν ο καλλιτέχνης υπέγραφε με το ψευδώνυμο Πέτρος Γρανίτης. Το τραγούδι κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1996 στη συλλογή παιδικών τραγουδιών του Μίκη με τίτλο “Τραγούδια για παιδάκια και παιδιά”, ενώ συμπεριλήφθηκε και στην ανθολογία παιδικών τραγουδιών που κυκλοφόρησε το 2005 στη Γερμανική αγορά με τίτλο “First Songs”.

Απολαύστε την ερμηνεία του μεγάλου συνθέτη στη δεύτερη εκτέλεση που κυκλοφόρησε το 2005, με τη συνοδεία της παιδικής χορωδίας του Δημήτρη Τυπάλδου.

Το καλοκαίρι του 1962, η Αθήνα βίωσε ένα μέγιστο καλλιτεχνικό ντέρμπυ μεταξύ των δύο μεγάλων συνθετών, από το οποίο κερδισμένοι βγήκαν οι θεατρόφιλοι και μουσικόφιλοι του λεκανοπεδίου.
Μίκης Θεοδωράκης και Μάνος Χατζηδάκις. Μαζί τους ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Οι Μίκης Θεοδωράκης και Μάνος Χατζηδάκις μαζί με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στις πρόβες της παράστασης “Μαγική Πολις” 1963.

Η “Όμορφη Πόλη” του Μίκη στο θέατρο “Παρκ” απέναντι στην “Οδό Ονείρων” του Μάνου στο θέατρο “Μετροπόλιταν”. Μία ισχυρή κόντρα μεταξύ των δύο καλλιτεχνών που πολλοί την επέκτειναν πέραν των μουσικών κριτηρίων και σε άλλα επίπεδα όπως της αισθητικής, της φιλοσοφίας, των πολιτισμικών επιρροών ακόμα και σε επίπεδο ιδεολογικοπολιτικών διαφορών. Το εμπορικό όμως αποτέλεσμα του καλλιτεχνικού ανταγωνισμού των δύο τους, μάλλον διόλου ευκαταφρόνητο μπορεί να θεωρηθεί για τα δεδομένα της εποχής. Συνολικά εκδόθηκαν 175.000 εισιτήρια σε 45 μέρες (15 Ιουνίου – 30 Ιουλίου 1962), πωλήσεις ρεκόρ για τη θεατρική αγορά μέχρι και σήμερα.

Άγνωστο πως, οι δυο τους αποφασίζουν να βάλουν τέλος στη μεταξύ τους θεατρική διένεξη και το καλοκαίρι του 1963 συνεργάζονται για δεύτερη φορά στις ζωές τους, ανεβάζοντας το κοντσέρτο με τον τίτλο “Μαγική Πόλις” στο θέατρο “Παρκ”.

Οι δύο συνθέτες μοιράζουν σε δύο μέρη την παράσταση, αξιοποιώντας ο καθένας για το μέρος του ένα καλλιτεχνικό δυναμικό που αποτελούταν από ονόματα όπως ο Ζαμπέτας, ο Μπιθικώτσης, ο Λοϊζος, ο Λεοντής αλλά και άλλα μεγάλα ονόματα της εποχής. Ήταν το καλλιτεχνικό γεγονός για το καλοκαίρι του 1963 καθώς τα μουσικά αριστουργήματα που “έντυσαν” την παράσταση αλλά και οι ερμηνείες των καλλιτεχνών που την πλαισίωσαν, απέκτησαν διαχρονική αξία ως ένδειξη του καλλιτεχνικού πλούτου εκείνης της εποχής.

Παρόλα τα κοινά στοιχεία που είχαν οι δύο αυτές μεγάλες προσωπικότητες στο χαρακτήρα τους, δεν σημαίνει πως ήταν εύκολο να συμφωνήσουν, ενίοτε και να συνεργαστούν.

Η περίπτωση της πρώτης κυκλοφορίας του “Επιταφίου”, του μελοποιημένου έργου των ποιημάτων του Γιάννη Ρίτσου το 1970, κατέδειξε τα διαφορετικά καλλιτεχνικά φίλτρα που τους ωθούσαν στην έκφραση του δημιουργικού τους έργου. Ο Μίκης πιο δυναμικός. Ο Μάνος περισσότερο ρομαντικός. Ο Μίκης κατευθυνόμενος από λαϊκά και εμπορικά φίλτρα στοχεύοντας πάντοτε στην επιτυχία. Ο Μάνος προσανατολισμένος στη δημιουργική έκφραση και το αισθητικό περιτύλιγμα. Ο Μίκης ορμώμενος από τον ήχο του μπουζουκιού. Ο Μάνος ασπαζόμενος λυρικά στοιχεία έκφρασης, με βαθιά προσήλωση στη γοητεία που αποπνέει η απλότητα της μελωδίας. Ο Μίκης επαναστάτης. Ο Μάνος διπλωμάτης.

Η διαφωνία του Μίκη για το τελικό αποτέλεσμα της ενορχήστρωσης του Μάνου, όπου ο τελευταίος επένδυσε χωρίς την αναμενόμενη επιτυχία στη φωνή της Νανάς Μούσχουρη, οδηγούν σε σύντομο χρονικό διάστημα στο remake του “Επιταφίου” από τον Μίκη, κυκλοφορώντας μία νέα έκδοση του μουσικού του έργου.  Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης συνοδευόμενος από πενιές μπουζουκιού ως βασικό όργανο της ορχήστρας, μετουσιώνει σε πράξη ένα δωρικό στυλ στο τραγουδιστικό μέρος. Κάτι που προσδοκούσε εξ’ αρχής ο Μίκης. Η επαναστατική και πιο εμπορική εκδοχή του “Επιταφίου” όπως αποδείχθηκε, είναι γεγονός.  Μία εξέλιξη που λίγο έλειψε να διαρρήξει για πάντα, τις σχέσεις των δύο συνθετών.

Κι όμως, και αυτή η κρίση στις σχέσεις τους ξεπεράστηκε.

Γιατί σε κάθε καμπή της σχέσης τους, ο απεριόριστος θαυμασμός που έτρεφε ο ένας για τον άλλον δημιουργούσε πάντα γέφυρες επικοινωνίας. Στο τέλος έβρισκαν πάντα τρόπο να βάλουν στην άκρη αυτά που τους χώριζαν, να δαμάσουν την υπερηφάνεια τους και να δώσουν βάση σε αυτά που τους ενώνουν.

Μίκης και Μάνος. Μια ζωή μαζί

Μίκης και Μάνος. Για πάντα φίλοι.

Ήταν συνομήλικοι, γεννημένοι το 1925. Βαθιά πατριώτες με διαρκείς αγωνίες για την εξέλιξη και πρόοδο της πατρίδας τους. Δεν είναι τυχαίο πως η γνωριμία τους γαλουχήθηκε στο περιβάλλον αντιστασιακών οργανώσεων. Ήταν από τα πρώτα βήματα της ζωής τους πραγματικές μουσικές ιδιοφυΐες. Με βαθιά και ουσιαστική μόρφωση που τους βοηθούσε να τεκμηριώνουν – για οποιοδήποτε θέμα – τις απόψεις τους με επιχειρήματα. Στοχαστές και στο έπακρον δημιουργικοί, Και οι δύο κατάφεραν να αναγνωριστούν διεθνώς. Λάτρεις της συμφωνικής μουσικής, ασχέτως αν ο Μίκης χρησιμοποίησε στα περισσότερα έργα του πιο εμπορικές φόρμουλες, σε σχέση τον Μάνο. Δύο ευφυείς προσωπικότητες που η τεράστια προσφορά και το έργο τους δεν περιορίζονται στα καλλιτεχνικά όρια των δρώμενων στη χώρα μας.

Ο υψηλός δείκτης ευφυίας που τους διέκρινε επιβεβαιώνεται και από τον τρόπο επικοινωνίας που είχαν αλλά και από τους συναρπαστικούς διαλόγους κατά την ανταλλαγή των επιχειρημάτων τους.

Βρίσκονταν διαρκώς σε μία διαρκή μάχη ατάκας, σε ένα μεγαλειώδη πόλεμο πειραγμάτων. Μεταξύ των άλλων ο Μίκης είχε πει…”Του το χω πει του Μάνου πολλές φορές…”Ο Μάνος δεν γνωρίζει πολλές νότες. Έχει όμως ένα ταλέντο, τις νότες που γνωρίζει καταφέρνει να τις συνδυάζει σωστά!”. Από την άλλη ο Μάνος ανταπαντούσε πως … “Ο Μίκης είναι μετρ των κλαπατσίμπαλων και του αρέσει να περιορίζεται στις νότες που μπορούν να αναπαραχθούν με θορυβώδη τρόπο“.

Μίκης και Μάνος. Τα πειράγματα μεταξύ τους διαδέχονταν το ένα το άλλο.

Μίκης και Μάνος. Μαζί δεν έκαναν και χώρια δεν μπορούσαν.

Τα πειράγματα μεταξύ τους διαδέχονταν το ένα το άλλο συνοψίζοντας τις διαφορετικές κοσμοθεωρίες που είχαν.

Πολλές φορές οδηγούσαν σε εντάσεις και άλλες σε αμηχανία. Όχι μόνο τους ίδιους αλλά και τους γύρω τους.  Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι φίλοι της παρέας αναγκάζονταν να παίξουν το ρόλο ειρηνοποιού. Είναι γνωστή η παρέμβαση της Ελένης Αρβελέρ σε στιγμή έντασης των δύο στο εστιατόριο “Μαγικός Αυλός” που συνέτρωγαν, όταν τους μάλωσε λέγοντας…”δεν ντρέπεστε, είστε τα ινδάλματα όλης της Ελλάδας και τσακωνόσαστε σαν μαθητούδια“.

Όπως περιγράφει η Κυριακή Πανουσοπούλου κάποια στιγμή του κοινού χρόνου που διέθεταν στα studio ηχογραφήσεων, την περίοδο στην αρχή της μεταπολίτευσης, ο Μίκης απευθύνθηκε με σαρκασμό στον Μάνο για να τον πειράξει  λέγοντας:…

“Το ξέρεις βέβαια Μάνο ότι είμαστε οι δύο σπουδαιότεροι Έλληνες συνθέτες;”  Ναι βέβαια απαντά ο Μάνος … “αλλά ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτά. Θέλει να βαράει παλαμάκια και να χορεύει ζεϊμπέκικα.” Συνεχίζοντας την πλάκα ο Μίκης και με μία αίσθηση ειρωνείας για τον εαυτό του λέει…”Εγώ πάντως Μάνο, θα ηγηθώ, θα βγω σε λεωφόρους και στάδια και πλατείες και θα γίνω σύμβολο. Έχω το λαό μαζί μου. Ο Μάνος με διάθεση επαναφοράς του απαντά…“Εγώ δεν έχω τον λαό μαζί μου Μίκη. Αλλά δε με αφορά. Με αφορά η μουσική, ο έρωτας, η ελευθερία και η ευαισθησία. Ό,τι δηλαδή περιφρονεί αυτός ο τόπος.” … “Μάνο, θα πεθάνεις πρώτος φοβάμαι.” ανταπάντησε ο Μίκης σχολιάζοντας με μακάβριο τρόπο την απέχθεια του φίλου του στα πειράγματα του για να βγάλει εντέλει από τα ρούχα του τον Μάνο  ο οποίος του είπε “Ναι Μίκη. Αλλά ίσως ζήσω περισσότερο.”

Τελικά και οι δύο είχαν το λαό μαζί τους.

Το λαό που τους αγάπησε και τους ξεχώρισε δίνοντας τους τα καλλιτεχνικά πρωτεία στο πολιτιστικό στερέωμα της χώρας. Γεγονός όμως είναι πως ο Μάνος έφυγε πρώτος. Δεν γνωρίζουμε αν έζησε στη ζωή του περισσότερο από τον Μίκη. Αυτό που γνωρίζουμε είναι πως ο παντοτινός του φίλος ήταν εκεί όταν έφυγε, στο τελευταίο αντίο που έλαβε χώρα στο νεκροτομείο του “Ευαγγελισμού”, για να του κλείσει τα μάτια και να τον αποχαιρετήσει. Προφανώς και ο Μάνος θα τον περιμένει με τη σειρά του, με λαχτάρα,για το νέο τους κοινό ταξίδι στην αιωνιότητα, που είναι έτοιμο να ξεκινήσει.

 

Γιάννης Γερ. Ζαπάντης

 

Διαβάστε ακόμη

Δήμος Αθηναίων: Δημιουργία μνημείου για τα θύματα στα Τέμπη
Αφρικανική σκόνη: Συστάσεις από την Ένωση Πνευμονολόγων
Κοριτσάκι παρασύρθηκε και τραυματίστηκε από αυτοκίνητο
Βρετανός τραγουδάει το “ZARI” της Μαρίνας Σάττι και γίνεται viral
«Μακάρι να μην είχε εμφανιστεί αυτό το τέρας μπροστά μου» λέει για τον Μίχο η 12χρονη
Καιρός: Αφρικανική σκόνη με ζέστη διαρκείας σήμερα και αύριο

Δείτε ακόμη

Πέφτει η νύχτα στο Παλέρμο στο Ίδρυμα Ευγενίδου
Athens Bike Festival
Νέα μόνιμη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη με ελεύθερη είσοδο
Athens Science Festival στην Τεχνόπολη
Συναυλία με παιδικά τραγούδια στον Σταυρό του Νότου
Το Summer Camp του School Events στο ΟΑΚΑ
Share This Post