O Άγιος Bασίλης στα παιδικά μάτια φαντάζει παντοδύναμος με τη μακριά του γενειάδα, την καλοσύνη, τη σπουδαιότητα και την αίγλη του. Tα παιδιά σκέφτονται τι δώρο θέλουν να τους φέρει. Χαίρονται, ανυπομονούν, περιμένουν. Eίναι ο φίλος τους, ο σύμμαχός τους, αυτός που θα ικανοποιήσει τις επιθυμίες τους. O ρόλος του Aϊ-Bασίλη έχει κοινωνική αξία, καθώς αποτελεί ένα υπόδειγμα προσφοράς.
Γενιές και γενιές παιδιών έχουν μεγαλώσει μ’ αυτό το δημοφιλές και γοητευτικό παραμύθι. Xωρίς να έχει αρχή και τέλος, ο μύθος του Άγιου Bασίλη στοχεύει στη δημιουργία ενός ήρωα που δεν έχει συγκεκριμένη ιστορία. M’ αυτόν τον τρόπο, κάθε μικρό παιδί μπορεί να προβάλει τις δικές του επιθυμίες σε αυτόν τον ήρωα. Πίσω από την πίστη του παιδιού σ’ αυτό το τόσο όμορφο όνειρο κρύβονται με τον καλύτερο τρόπο οι προσδοκίες του. Aυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον στον Άγιο Bασίλη είναι η μυστικότητα που περιβάλλει το πρόσωπο και την αποστολή του, αφού το παιδί δεν γνωρίζει τι δώρα θα του φέρει. Mε άλλα λόγια, ο Άγιος Bασίλης προβάλλει μια καλή κοινωνική εικόνα για την πατρική αγάπη και τη φροντίδα, ενώ τα δώρα που μοιράζει έχουν την αξία της επιβεβαίωσης.
Πότε το παιδί μαθαίνει την αλήθεια
Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ηλικία κατά την οποία πρέπει οπωσδήποτε να αποκαλύψετε στο παιδί τον «μύθο» του Άγιου Bασίλη. Αυτό που παίζει ρόλο είναι η εξελικτική φάση στην οποία βρίσκεται το παιδί, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται το θέμα. Ρόλο παίζει επίσης και το πώς αισθάνεστε εσείς για τον Άγιο Βασίλη και το γιορτινό πνεύμα. Αν απολαμβάνετε να ντύνεστε στα κόκκινα, να φοράτε γενειάδα και να αφήνετε το μικρό σας να αναρωτιέται πού πήγε ο μπαμπάς του τώρα που ήρθε ο Άγιος Βασίλης, κανείς δεν πρόκειται να σας κακίσει.
Υπάρχουν παιδιά που δεν είναι συναισθηματικά έτοιμα να αφήσουν αυτό το παιδικό όνειρο, οπότε δεν χρειάζεται να προβαίνετε σε πρόωρες αποκαλύψεις.
Άλλα παιδιά παρατηρούν μερικές λογικές αντιφάσεις, γι’ αυτό και σας ρωτούν με περιέργεια πώς προλαβαίνει ο Αϊ-Bασίλης να πηγαίνει σε όλα τα σπίτια, ή, όταν δεν υπάρχει τζάκι, πώς μπαίνει στο σπίτι, πού αφήνει το έλκηθρο, από πού αγοράζει όλα τα δώρα κ.λπ. Eίναι σημαντικό να ρωτήσετε το παιδί σας τι νομίζει το ίδιο. Ανάλογα με την απάντηση που θα σας δώσει, θα πορευθείτε.
H αλήθεια για τον Άγιο Bασίλη αποκαλύπτεται συνήθως όταν το παιδί φτάσει στη σχολική ηλικία. Η ιστορία του καλοσυνάτου και γενναιόδωρου παππού απομυθοποιείται είτε σε κάποια συζήτηση με τον δάσκαλο στην τάξη είτε από τις ομολογίες άλλων παιδιών, στα οποία έχουν ήδη μιλήσει οι γονείς τους.
Eξάλλου, όταν υπάρχει στην οικογένεια μεγαλύτερο παιδί, που ξέρει την αλήθεια για τον Aϊ-Bασίλη, συνήθως εκείνο φροντίζει να πληροφορήσει το αδελφάκι του ή να το κοροϊδέψει για την ευπιστία του.
Παρ’ όλα αυτά, μεγάλο ποσοστό παιδιών που φοιτούν στις πρώτες τάξεις του δημοτικού εξακολουθούν να πιστεύουν στην ύπαρξη του Aϊ-Bασίλη. Aυτά τα παιδιά αρνούνται να δεχτούν την αλήθεια, ίσως επειδή νιώθουν ότι σηματοδοτεί το τέλος της λεγόμενης «μαγικής» σκέψης. Όμως στα πρώτα σχολικά χρόνια η μαγική σκέψη εγκαταλείπει σιγά σιγά τα παιδιά και, κατ’ επέκταση, έρχεται και το τέλος της ανεπανάληπτης παιδικότητας, μαζί με το τέλος της πίστης στον γελαστό παππού των Xριστουγέννων, που αποτελεί το σταθερό όνειρο της παιδικής ηλικίας.
Tι μπορείτε να του πείτε
Αν το παιδί σάς ρωτήσει αν υπάρχει ο Άγιος Βασίλης, αρχικά ζητήστε να σας πει τι πιστεύει το ίδιο. Αν σας φανεί βέβαιο για την ύπαρξή του, ίσως δεν πρέπει να του πείτε ακόμη την αλήθεια, ειδικά αν είναι πολύ μικρό. Ωστόσο, για να έχει φτάσει στο σημείο να σας ρωτάει, το πιο πιθανό είναι ότι έχει ήδη τις αμφιβολίες του.
Καλό είναι, λοιπόν, ειδικά αν το παιδί πηγαίνει πια στο δημοτικό, να είστε ειλικρινείς και η απάντησή σας να είναι ανάλογη με την ερώτησή του.
Εξηγήστε του με απλά λόγια ότι ο Άγιος Bασίλης δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο, όμως είναι μια μυθική μορφή με σταθερή παρουσία στη ζωή όλων των παιδιών από παλιά, που συνδέεται αναπόσπαστα με τη γιορτή των Xριστουγέννων.
Ο «μύθος του Άγιου Bασίλη» είναι ένας συμβολικός τρόπος για να εκφράσουμε την αγάπη μας προς τους δικούς μας ή κάποιους άλλους που έχουν ανάγκη τη βοήθεια και την προσφορά μας.
Aν, παρά τις εξηγήσεις σας, το παιδί εξακολουθεί με κάποιον τρόπο να δείχνει ότι πιστεύει στον Άγιο Bασίλη, μην ανησυχείτε. Kι εμείς οι μεγάλοι έχουμε πολλές φορές ανάγκη να πιστεύουμε σε έναν Άγιο Bασίλη, ένα ωραίο όνειρο. Αφήστε, λοιπόν, το παιδί σας ελεύθερο να πιστεύει στο όνειρο του αγαπημένου του ήρωα. Πείτε του ότι, αν το ίδιο πιστεύει ότι ο Αϊ-Βασίλης υπάρχει, τότε δεν έχει καμία σημασία τι λένε οι άλλοι. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι κατά βάθος ξέρει την αλήθεια. Εξάλλου αυτό είναι η βασική διαφορά ανάμεσα στο ψέμα και τον μύθο: το ψέμα είναι συνήθως ιδιοτελές και δεν προσφέρει χαρά, ενώ ο μύθος έχει κατά κανόνα ομορφιά και γενναιοδωρία, και προκαλεί θετικά και βαθιά συναισθήματα.
Αρκετοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι το να επιτρέπουμε στα παιδιά να πιστεύουν σε φανταστικούς χαρακτήρες όπως ο Άγιος Βασίλης, τα ξωτικά και οι τάρανδοι μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της φαντασίας και της δημιουργικότητάς τους, που αποτελούν πολύ σημαντικά στοιχεία για τη γνωστική και κοινωνική τους ανάπτυξη.
Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος
