Είναι σημαντικό οι γονείς να γνωρίζουν τα σημάδια μιας τοξικής φιλίας στα παιδιά που τα επηρεάζει στην ψυχολογία και στη συμπεριφορά τους.
Οι παιδικές φιλίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη συναισθηματική ανάπτυξη, όμως δεν είναι όλες οι σχέσεις υγιείς. Μια τοξική φιλία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη συμπεριφορά, την αυτοεκτίμηση και τη γενική ψυχολογία του παιδιού.
Ως γονείς, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τα σημάδια που δείχνουν ότι το παιδί έχει μια τοξική φιλία και να ξέρουμε πώς να το στηρίξουμε χωρίς να του δημιουργήσουμε αντίσταση.
Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να κάνουν φιλίες που ίσως δεν είναι και του δικού σας γούστου, και είναι σημαντικό να τους επιτρέπεται να εξερευνήσουν διαφορετικά είδη σχέσεων. Όμως, κάποιες φορές ένας φίλος του παιδιού δεν είναι απλώς αντιπαθητικός – μπορεί να είναι τοξικός ή να παρουσιάζει τοξικές συμπεριφορές.
Αν το παιδί σας έχει έναν τοξικό φίλο, ίσως δεν ξέρετε ακριβώς πώς να το χειριστείτε. Πρέπει να παρέμβετε; Και αν ναι, πώς; Συμβουλευτήκαμε ειδικούς για να κατανοήσουμε τι σημαίνει μια τοξική φιλία, ποια είναι τα σημάδια, πώς να μιλήσετε στο παιδί σας, πότε να ζητήσετε βοήθεια, και άλλα.
Πώς ορίζουν οι ειδικοί τον “τοξικό φίλο”
Η Emily Zeller, οικογενειακή θεραπεύτρια, ορίζει έναν τοξικό φίλο ως κάποιον που συστηματικά συμπεριφέρεται με τρόπο που εξαντλεί, χειραγωγεί ή βλάπτει το παιδί σας — συναισθηματικά, κοινωνικά ή ακόμα και σωματικά.
Οι τοξικές φιλίες χαρακτηρίζονται από επαναλαμβανόμενα πρότυπα ανθυγιεινής συμπεριφοράς, όπως:
- Συνεχής αρνητικότητα, όπως ειρωνεία, μειωτικά σχόλια ή υποτίμηση
- Έλεγχος ή κτητικότητα, π.χ. το ποιον μπορεί να βλέπει το παιδί ή θυμός όταν κάνει παρέα με άλλους
- Δραματικές καταστάσεις και χειριστικότητα, όπως ενοχοποίηση, διαδόσεις ή «τεστ» πίστης
- Μονόπλευρη σχέση, όπου ο φίλος απαιτεί στήριξη αλλά δεν προσφέρει πίσω
- Πίεση από συνομηλίκους, π.χ. παρότρυνση σε επικίνδυνες πράξεις (ουσίες, κοπάνες, εκφοβισμός)
Σημάδια μιας τοξικής φιλίας
Δεν είναι πάντα εύκολο να καταλάβουμε τα σημάδια μιας τοξικής φιλίας. Τα παιδιά συχνά δεν έχουν τη λέξη ή τη γνώση για να περιγράψουν τι βιώνουν.
Η θεραπεύτρια Cheryl Groskopf εξηγεί ότι η συμπεριφορά και η διάθεση του παιδιού είναι ενδεικτικά:
- Αν είναι πιο σιωπηλό, νευρικό ή απομακρύνεται από άλλους που εμπιστευόταν,
- Αν φαίνεται κουρασμένο, ευερέθιστο ή στενοχωρημένο μετά από επαφή με συγκεκριμένο φίλο, αυτά είναι “δεδομένα” που πρέπει να παρατηρήσετε.
Πώς να μιλήσετε στο παιδί σας για έναν τοξικό φίλο
Επειδή είναι δύσκολο για το παιδί να αναγνωρίσει ή να μιλήσει για μια τοξική σχέση, αποφύγετε τις έντονες αντιδράσεις ή την κακή κριτική προς τον φίλο.
Η Groskopf προτείνει να δείξετε περιέργεια με ερωτήσεις, όπως:
- «Νιώθεις άνετα να είσαι ο εαυτός σου μαζί του/της;»
- «Τι συμβαίνει όταν διαφωνείτε; Μπορείς να εκφραστείς;»
- Ή ακόμα και: «Πώς νιώθεις στο σώμα σου όταν είστε μαζί;»
Σκοπός δεν είναι να χαρακτηρίσετε τον φίλο, αλλά να βοηθήσετε το παιδί σας να ακούσει το εσωτερικό του ένστικτο.
Τι γίνεται αν το παιδί σας δεν βλέπει τη φιλία ως τοξική;
Αν παρ’ όλες τις προσπάθειες, το παιδί δεν αναγνωρίζει το πρόβλημα, μην το πιέσετε.
Η Zeller προτείνει να:
- Κάνετε ανοιχτές ερωτήσεις, όπως: «Πώς νιώθεις όταν είστε μαζί;»
- Ενθαρρύνετε τον στοχασμό: «Έχω παρατηρήσει ότι είσαι πολύ στενοχωρημένος μετά από τη συνάντηση μαζί του/της. Το έχεις νιώσει και εσύ;»
- Δείξτε με το παράδειγμα τι σημαίνει υγιής σχέση
- Υποστηρίξτε τη δυνατότητα επιλογής του παιδιού — χωρίς απαγορεύσεις. Βοηθήστε το να βάλει όρια.
Η απαγόρευση συνήθως έχει αντίθετο αποτέλεσμα και οδηγεί το παιδί σε άμυνα.
Πότε να ζητήσετε βοήθεια από ειδικό
Μερικές φορές η υποστήριξη από τους γονείς δεν αρκεί. Τότε μπορεί να χρειαστείτε τη βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας ή σχολικού συμβούλου.
Σημάδια ότι ήρθε η ώρα, σύμφωνα με τη Zeller:
- Η διάθεση ή η συμπεριφορά του παιδιού έχουν αλλάξει προς το χειρότερο
- Υπάρχει εκφοβισμός, χρήση ουσιών ή επικίνδυνη συμπεριφορά
- Το παιδί αυτοτραυματίζεται ή νιώθει απελπισία
- Δεν μπορεί να απομακρυνθεί μόνο του από τη φιλία
- Οι προσπάθειες στο σπίτι δεν φέρνουν αποτέλεσμα
Η Groskopf τονίζει: Μην περιμένετε να χειροτερέψει η κατάσταση. Επικοινωνήστε με παιδίατρο, θεραπευτή ή ειδικό στην πρώτη ένδειξη.
Ένας ειδικός μπορεί να βοηθήσει το παιδί να:
- Καταλάβει τι του συμβαίνει
- Μάθει να υπερασπίζεται τον εαυτό του
- Θέσει όρια χωρίς να «αποκόπτεται»
Μαζί, γονέας και ειδικός μπορούν να σχεδιάσουν τον καλύτερο δρόμο για την ψυχική υγεία και τις σχέσεις του παιδιού.
